Κριβέλι, Κάρλο

(Carlo Crivelli, Βενετία 1430; – Άσκολι Πιτσένο 1495;). Ιταλός ζωγράφος. Η ζωγραφική του, εμπνευσμένη από τον Αντόνιο Βιβαρίνι, συνδέεται στενά με την τέχνη της Πάντοβα και περισσότερο με τον Αντρέα Σκιαβόνε παρά με τον Αντρέα Μαντένια, όπως αποδεικνύουν τα λίγα σωζόμενα νεανικά έργα του: Η Παναγία με το Βρέφος (συλλογή Τσίνι, Βενετία), Η Παναγία του Πάθους (Μουσείο του Καστελβέκιο, Βερόνα), Η Παναγία με το Βρέφος (Μουσείο Σαν Ντιέγκο, Καλιφόρνια ΗΠΑ). Το 1457, ύστερα από μια καταδικαστική απόφαση των δικαστηρίων της Βενετίας και τη φυλάκισή του, έφυγε για την Τζάρα. Το 1468 εγκαταστάθηκε στη Μάρκε όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του. Εκεί φιλοτέχνησε τα περισσότερα έργα του, κυρίως πίνακες και πολύπτυχα, όπως το πολύπτυχο του Αγίου Σιλβέστρου στη Μάσα Φερμάνα, το πολύπτυχο της μητρόπολης του Άσκολι Πιτσένο, το πολύπτυχο της Σάντα Λουτσία στο Μοντεφιόρε ντελ Άζο κ.ά. Πολλά από αυτά τα πολύπτυχα έχουν διαλυθεί και βρίσκονται σήμερα διασκορπισμένα σε διάφορα μέρη του κόσμου. Αν και η περιοχή της Μάρκε επηρεαζόταν από την τοσκανική τέχνη της ώριμης Αναγέννησης και από τα διδάγματα του Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα, ο Κ. παρέμεινε σχεδόν εντελώς ξένος προς το πνεύμα τους. Δεχόταν μόνο όσα στοιχεία μπορούσε να αφομοιώσει η δική του πολύτιμη και λεπτομερειακή αυλική τεχνοτροπία. Η επέκταση του πλαστικού χώρου που παρατηρείται σε ορισμένα έργα του, όπως στο πολύπτυχο της Μάσα Φερμάνα, στις Παναγίες της Ματσεράτα, του Πότζιο ντι Μπρέτα και της Κοριντόνια, οφείλεται σε έμμεση τοσκανική επίδραση· πιο συγκεκριμένα, στα διδάγματα του Τζιρόλαμο ντι Τζοβάνι ντα Καμερίνο, ενός από τους πρώτους που κατανόησαν τον Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα. Οπωσδήποτε, μέσα στο κλίμα της ώριμης Αναγέννησης, ο Κ. παρέμεινε ένας ζωγράφος χωρίς ουσιαστική εξέλιξη, αφοσιωμένος στην ιδιαίτερη γραμμική μορφολογία του, μέσα στην οποία κάθε δραματικό στοιχείο μετουσιώνεται σε καλλιγραφικό ρυθμό και μανιεριστική έκφραση. Οι γυναικείες μορφές του, της Παναγίας, της Μαγδαληνής και των αγίων, ντυμένες με πολύτιμα χρυσοκέντητα ενδύματα, ζουν ακίνητες και αφηρημένες σε απόκοσμους χώρους, όπου ακόμα και οι καρποί και τα άνθη μοιάζουν σαν να έχουν αποκρυσταλλωθεί μέσα στην τελειότητα των σχημάτων και να έχουν αποβάλλει τους φυσικούς χυμούς τους. «Ο Ευαγγελισμός» (1486), έργο του Ιταλού ζωγράφου Κάρλο Κριβέλι (Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο).